Ναι, σε κανονικές συνθήκες, οι επιλογές των δομών των Υπουργείων (ακόμη και των ονομάτων, σε συμβολικό επίπεδο) έχουν άμεση σχέση με την ασκούμενη πολιτική. Προφανώς, έχοντας περάσει τόσα χρόνια με κυβερνήσεις που άλλα έλεγαν προεκλογικά κι άλλα έκαναν μετεκλογικά, ή ζώντας στην οργουελική δημοκρατία όπου το Υπουργείο ονομαζόταν «Προστασίας του Πολίτη», αλλά δημιουργήθηκε για να προστατεύσει τον μπάτσο να δέρνει ανενόχλητος τον όποιον πολίτη, λογικό είναι να έχουν αλλάξει τα στάνταρντς μας! Αυτό όμως έχει συμβεί σε όλα τα επίπεδα –μέχρι και τις λέξεις επανανοηματοδότησαν οι μνημονιακοί!- και πρέπει να το αλλάξουμε. Να ξαναρχίσουμε να σκεφτόμαστε σαν κανονικοί άνθρωποι με κανονικό λεξικό, σιγά σιγά…

Σε αντίθεση με όσα προβάλλουν οι διάφοροι χαρτογιακάδες που πουλάνε «μανατζεριά» στη δημόσια διοίκηση, δεν υπάρχει ιδανικός ή μη ιδανικός αριθμός Υπουργείων και Γενικών Γραμματειών. Η προσφιλής παρομοίωση του Υπουργικού Συμβουλίου της Ελλάδας με το Υπουργικό Συμβούλιο των ΗΠΑ (που δήθεν είναι μικρότερο), όπως και αντίστοιχες συγκρίσεις των αριθμών των δημοσίων υπαλλήλων, είναι μια έωλη σύγκριση, γιατί οι ΗΠΑ, η Γερμανία και άλλες χώρες με «μικρά υπουργικά συμβούλια» έχουν ομοσπονδιακή δομή και ομοσπονδιακές κυβερνήσεις, όπου κάθε κυβερνήτης έχει παραπάνω αρμοδιότητες από τους δικούς μας Υπουργούς. Αν τους αθροίσεις, λοιπόν, βγαίνουν πολύ παραπάνω. Οπότε, ας αφήσουμε στην άκρη τα πυροτεχνήματα!

Ο αριθμός των Υπουργείων, των Γενικών Γραμματειών, των Γενικών Διευθύνσεων κ.λπ. έγκειται στο τι πολιτική θες να ασκήσεις και πού θες να δώσεις έμφαση (είπαμε: σε κανονικές συνθήκες, κανονικής αστικής δημοκρατίας). Πριν πάω στα τωρινά, να θυμίσω μερικά παλιά παραδείγματα –για να κατανοήσουμε ότι έχει σημασία. Το γεγονός ότι ήμασταν μία από τις ελάχιστες χώρες που είχαμε ακόμη Υπουργείο Τύπου (νυν Γ.Γ. Τύπου), κατάλοιπο της χούντας. Το ότι δημιουργήθηκε Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης (που αποκόπηκε από το ενιαίο Υπουργείο Εσωτερικών) όταν αποφάσισαν να ξηλώσουν το δημόσιο και να απολύουν υπαλλήλους με τις οδηγίες της Τρόικας. Και από τη θετική σκοπιά, η δημιουργία Γενικής Γραμματείας Ισότητας (κάποτε). Το ότι το Δεκέμβρη 2008 το «Δημοσίας Τάξης» υπαγόταν στο Υπουργείο Εσωτερικών…

Η διαφορά που έχει το Υπουργείο από το Υφυπουργείο, τη Γενική Γραμματεία ή τη σκέτη Γενική Διεύθυνση ή Διεύθυνση έγκειται στα εξής: 1. Αν προΐσταται πολιτικό πρόσωπο η υπηρεσιακό (στη Γενική Διεύθυνση και στη Διεύθυνση είναι υπηρεσιακό το πρόσωπο), 2. Αν έχει δικό του προϋπολογισμό, έργα κ.λπ, άρα μπορεί πιο εύκολα να ασκεί πολιτική (το Υπουργείο έχει χωριστό προϋπολογισμό, το Υφυπουργείο όχι), 3. Το αν έχει δυνατότητα αυτοτελών νομοθετικών πρωτοβουλιών, κάτι που είναι εξαιρετικά κρίσιμο, ειδικά σε αυτές τις συνθήκες που το νομικό καθεστώς που μας έχει κληροδοτηθεί θέλει εκ βάθρων κατάργηση! (το Υπουργείο –μόνο- εισάγει νομοσχέδια στη Βουλή). Κρίνεις λοιπόν τι σόι πολιτική θες, με ποιο επίπεδο αυτονομία, και φτιάχνεις την ανάλογη δομή.

Με αυτή την έννοια (και ανεξαρτήτως προσώπων, προφανώς, για τα οποία δεν έχω για όλα την ίδια γνώμη) κρίνω ως πολύ θετική τη δημιουργία δομής (με Αναπληρωτή Υπουργό) για τη μετανάστευση και την καταπολέμηση της ανεργίας στο νέο κυβερνητικό σχήμα. Κρίνω ως αρνητική την μη αυτονομία του Υπουργείου Πολιτισμού και του Υπουργείου Περιβάλλοντος (στη δική μου συλλογιστική αυτά τα δύο θα έπρεπε να ήταν ένα υπουργείο, που να ονομάζεται Υπουργείο Προστασίας του Πολιτιστικού και Φυσικού περιβάλλοντος, που είναι αδιάρρηκτα δεμένα, και να ασκεί πολιτική όπως λέει το όνομά του). Κρίνω αρνητικό που η κυβέρνηση έχει και Αντιπρόεδρο και Γενικό Γραμματέα Κυβέρνησης και Υπουργό Επικρατείας και Υπουργό Επικρατείας για το Συντονισμό του κυβερνητικού έργου (γιατί είναι 4 θέσεις που αντιστοιχούν στον έλεγχο του κυβερνητικού έργου, και γενικώς είναι λίγο παράλογο να καταργείς άλλα υπουργεία για να φτιάξεις 2 υπουργούς επικρατείας!).

Κυρίως όμως κρίνω ως πολύ αρνητικό το γεγονός ότι κάποιοι πανηγύρισαν για το «μικρό κυβερνητικό σχήμα» -γιατί το «μικρό» από μόνο του δεν λέει τίποτα και γιατί η Αριστερά δεν μπορεί να αντιγράφει ούτε επικοινωνιακής κατανάλωσης κόλπα, ούτε την επιχειρηματολογία αυτών που το παίζουν «μάνατζερ» νομίζοντας ότι το δημόσιο είναι «μαγαζί» (καμιά φορά και το μαγαζί του μπαμπά τους) –και δυστυχώς οι σπουδές δημόσιας διοίκησης σε μεγάλο βαθμό κυριαρχούνται από τέτοιους, και ο κενός λόγος τους έχει κυριαρχήσει…

Τώρα, το «νέο» σε αυτό το κυβερνητικό σχήμα δεν είναι ότι είναι «μικρό», αλλά ότι έχει δημιουργήσει -με το σχήμα Υπουργός με 2 ως 4 Αναπληρωτές Υπουργούς (επισημαίνω ότι οι Αναπληρωτές Υπουργοί μπορούν να υπογράφουν ΚΥΑ, και παρίστανται στο Υπουργικό Συμβούλιο, σε αντίθεση με τους υφυπουργούς) ένα σχήμα που ουσιαστικά αποτελείται από τουλάχιστον 4 μίνι υπουργικά συμβούλια. Λ.χ. στο Υπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού (που με ενοχλεί και το «Θρησκευμάτων», αλλά ας μην το ανοίξουμε κι αυτό τώρα), με 3 Αναπληρωτές Υπουργούς και έναν υφυπουργό, είναι απορίας άξιον πώς θα λειτουργήσει και ποια θα είναι η δουλειά του Υπουργού, αφού πολιτική μπορούν να ασκούν οι Αναπληρωτές Υπουργοί.

Η εμπειρία μας πάντως από την εποχή που ήμασταν με Αναπληρωτή Υπουργό (αν και τότε είχαμε γίνει Γενική Γραμματεία με αναπληρωτή Υπουργό, οπότε παλεύαμε μέχρι τελευταία στιγμή να χουμε… προϋπολογισμό και να μη μας λένε: «τι θέλετε δηλαδή; Να κλείσει ένα σχολείο ή ένα μουσείο» όπως μας το ’χε πει η προηγούμενη κυβέρνηση, που μετά έκλεισε και το σχολείο και το μουσείο!) ήταν ότι λειτουργούσαμε ως χωριστό Υπουργείο (άρα καμία «εξοικονόμηση» που λέγανε), όμως δεν είχαμε δυνατότητα νομοθετικών παρεμβάσεων αν δεν πέρναγαν από τον Υπουργείο Παιδείας, και μπαίνανε προφανώς σε τριτεύουσα μοίρα, αφού το Παιδείας είναι τεράστιο και με τεράστιες ανάγκες. Δεν είμαι σίγουρη για το αν αυτό το σύστημα μπορεί να λειτουργήσει μη γραφειοκρατικά, θα δείξει παρακάτω.