Αγαπητέ πιτσιρίκο,
Σου στέλνω τη φωτογραφία της Μικρασιάτισσας μάνας από τη Μυτιλήνη. Ήμουν κι εγώ στο νησί τώρα που ήρθε ο Πάπας κι 
όλη η κουστωδία. Είχα πάει μια μέρα νωρίτερα για ένα συνέδριο, τους «Αρχαιολογικούς Διαλόγους». Για να μη νομίσεις ότι εμείς οι αρχαιολόγοι είμαστε στον κόσμο μας, το θέμα του συνεδρίου φέτος ήταν «όρια και σύνορα». Την προσφυγιά μελετάμε κι εμείς. Ανά τους αιώνες. Και ξέρεις ε; Τίποτα δεν τη σταμάτησε την μετακίνηση ανθρώπων ποτέ. Και τίποτα δεν μπορεί να τη σταματήσει…
Τη μέρα που ο Πάπας πήγε στη Μόρια, άνοιξαν οι πόρτες κι έδειξαν οι δημοσιογράφοι το εσωτερικό της φυλακής. Μέσα στις φωτογραφίες που δημοσίευσε ο Μάριος Λώλος, ήταν κι αυτή εδώ. Όταν την ίδια τρόμαξα. Δες τι γράφει: «Please help us. 5 person only». Τρόμαξα. Έχω δει τους πρόσφυγες. Έχω μιλήσει με πολλούς όλον αυτόν τον καιρό. Έχουν αξιοπρέπεια. Δεν λένε «5 person only», σκέφτηκα. Δεν ζητιανεύουν. Με ενόχλησε αυτό. Δεν είχα καταλάβει.
Την άλλη μέρα ήταν η σειρά μου να πάω στη Μόρια. Όχι μέσα, αν δεν είσαι ο Πάπας δεν σε αφήνουν. Έξω. Έξω από το συρματόπλεγμα. Είναι πολύ το συρματόπλεγμα, πιτσιρίκο, έχουν βάλει έξτρα σειρές. Κάγκελα, αγκαθωτό σύρμα, ξανά κάγκελα. Σε μια μεριά όχι, είναι μονό το κάγκελο. Είναι η μεριά που υπάρχουν οι καντίνες. Είναι η μεριά που μπορείς να πας να τους μιλήσεις, μέσα από το συρματόπλεγμα. Μπορείς να τους δώσεις κάτι, μέσα από το συρματόπλεγμα. Σου θυμίζει κάτι η εικόνα; Μήπως σου θυμίζει το ζωολογικό κήπο;
Πιτσιρίκο, δεν έχω αισθανθεί στη ζωή μου πιο άσχημα. Εμείς αγωνιζόμασταν να μην έχουν φυλακισμένα τα ζώα στους ζωολογικούς κήπους -εκεί φτάναν οι διεκδικήσεις μας στην «πολιτισμένη» Δύση- κι αυτοί πήγαν και φυλάκισαν ανθρώπους! «5 only» σκέφτηκα. Πήραμε ανθρώπους με αξιοπρέπεια και τους κάναμε να τη χάσουν. Τους κάναμε να απελπιστούν και να παρακαλάνε να σωθεί η οικογένειά τους -έστω αυτή. «5 only». Έχεις πάει ποτέ σε pet shop; Εκεί που σε κοιτάνε ικετευτικά όλα τα ζωάκια αλλά εσύ θα διαλέξεις μόνο ένα; Ναι, η Μόρια είναι αυτό. Είναι ένα pet shop ανθρώπων. Μόνο που τη διαλογή την κάνουν με αιτήσεις. Το ίδιο είναι όμως: διαλογή ανθρώπων. Σύροι, Πακιστανοί, Αφγανοί, Ιρακινοί περιμένουν τη διαλογή. Πώς μπορείς να μιλήσεις για αυτό χωρίς να αισθάνεσαι ντροπή που ζεις σε αυτή την κοινωνία, σε αυτή την Ευρώπη, σε αυτή τη χώρα που έχουν δημιουργήσει ξανά στρατόπεδα συγκέντρωσης και τα βαφτίζουν «συμφωνία»;
Στάθηκα κι εγώ έξω από το κάγκελο. Εκεί έμαθα ότι την Παρασκευή, μια μέρα πριν φτάσει ο Πάπας, είχαν ήδη φτάσει οι πρώτες απορρίψεις ασύλου -δεν το παν στην τηλεόραση ε; Σε Σύρους, από το Χαλέπι -«είμαστε όλοι πρόσφυγες», κατά τα άλλα, είπαν οι ιεράρχες. Είναι ασφαλής χώρα η Τουρκία, γράψανε στο χαρτί οι διαλογείς ανθρώπων. Ο ένας έκανε απόπειρα αυτοκτονίας μόλις το έμαθε -δεν το παν τα κανάλια, φαντάζομαι. Η άλλη προσπάθησε να πλησιάσει τον Πάπα -της το απαγόρευσαν. Θα χάλαγε η ωραία εικόνα, βλέπεις ε; Έκανε απόπειρα αυτοκτονίας με χάπια, την ώρα που ήταν εκεί ο Πάπας. Δεν ακούστηκε ούτε αυτό. (Ευτυχώς υπάρχουν άνθρωποι στη Μυτιλήνη. Όπως έμαθα μετά, φροντίζουν ήδη να γίνει επανεξέταση. Κι αν χρειαστεί, θα φτάσουν μέχρι όπου πρέπει).
Υπήρχαν κι άλλοι άνθρωποι έξω από τα κάγκελα. Τράβηξε την προσοχή μου ένας νεαρός άνδρας που είχε στρώσει ένα πλαστικό στα χαλίκια και καθόταν. Ήταν από την Ελβετία, μου είπε και μου γνώρισε τον Ιρακινό φιλο του που ήταν μέσα από τα κάγκελα. Ο φίλος του έφυγε από το Ιράκ να πάει να τον βρει, αλλά βρέθηκε φυλακισμένος στη Μόρια. Ο Ελβετός ήρθε στη Μυτιλήνη. Πηγαίνει κάθε μέρα στη Μόρια κάθεται έξω από το κάγκελο και του κάνει παρέα. Του φίλου του, του φυλακισμένου χωρίς αδίκημα. «Αυτό που ζούμε είναι το Ολοκαύτωμα», μου είπε.
Παρατηρούσα τους ανθρώπους πίσω από τα κάγκελα. Νέοι άνθρωποι, άνθρωποι με γνώσεις, άνθρωποι που βρέθηκαν κρατούμενοι χωρίς να έχουν φταίξει σε κάτι. Είναι φυλακισμένοι, είναι ανήμποροι. Το βλέμμα τους αλλάζει. Το χω ξαναδεί το βλέμμα αυτό, πιτσιρίκο. Σα να βλέπω τους συνομήλικούς μου στη χώρα μου. Νέους ανθρώπους ανέργους, που το βλέμμα τους σιγά σιγά αλλάζει. Πρώτα περιμένουν κάτι -την άλλη διαλογή ανθρώπων, αυτή με τα βιογραφικά. Πρώτα περιμένουν κάτι, ότι κάποιος θα τους διαλέξει. «Only 5» σαν να λένε. Μετά παύουν σιγά σιγά να περιμένουν. Το βλέμμα τους αλλάζει. Αδειάζει.
Ξέρεις κάτι φίλε; Είμαστε όλοι κλεισμένοι σε μια μεγάλη φυλακή. Κι αν δεν βλέπαμε τα κάγκελα, ήρθαν και τα φυτρώσανε για να τα δούμε. Να το συνειδητοποιήσουμε. Στο τέλος, θα κάνουν διαλογή για το ποιος από μας θα επιβιώσει…
Πιτσιρίκο, σε κουράζω, αλλά μετά πήγαμε στη Συκαμιά. Κάναμε όλο τον παραλιακό δρόμο, εκεί που χάθηκαν τόσες ζωές -κι εκεί που σώθηκαν. Η γιαγιά μου έφτασε εδώ το 1922. Κι όλα γίναν ένα κουβάρι στο μυαλό μου κι ένας κόμπος. Η Μικρασιάτισσα μάνα, η Σύρια μάνα, η γιαγιά μου, το τρίχονο κορίτσι που έβγαλε με τα δίχτυα του ο ψαράς νεκρό την ίδια μέρα. Ξέρεις πόσο κοντά είναι η απέναντι ακτή; Νεκρό, γαμώτο.
Εκεί στη Σκάλα Συκαμιάς έκατσε λέει ο Παυλόπουλος και κάλεσε για φαί τις γιαγιάδες της Μυτιλήνης. Μπράβο. Όχι, μπράβο. Θέλω να πω ένα μπράβο στις γιαγιάδες που καταδέχτηκαν να φάνε με τον Παυλόπουλο. Αυτές που καλοδέχτηκαν τους πρόσφυγες, με αυτόν που δεν έκανε καλά καλά μια δήλωση τόσους μήνες τώρα! Αυτές που τάισαν το προσφυγόπουλο χωρίς να ξέρουν ότι θα βγουν φωτογραφία, με αυτόν που τις κάλεσε μόνο για τη φωτογραφία. Αυτές που δεν είναι υποκρίτριες όπως ο Πάπας, ο Πατριάρχης, ο Αρχιεπίσκοπος, ο Μητσοτάκης, ο Τσίπρας και όλη η κουστωδία…
Πιτσιρίκο, εκεί στη Μυτιλήνη τα πράγματα είναι δύσκολα. Υπάρχουν άνθρωποι, όμως. Στη Σκάλα Συκαμιάς, στα χωριά, στην πόλη. Αυτοί που μετέφεραν τους πρόσφυγες με τα αυτοκίνητά τους, αυτοί που τους πήγαν -και τους πηγαίνουν ακόμη- τρόφιμα, αυτοί που πήγαν και κατέγραψαν σε αυτοσχέδια τραπέζια, όταν η Υπηρεσία Ασύλου αρνιόταν να καταγράψει. Όχι αυτοί των ΜΚΟ. Αυτοί κι αυτές που άφησαν τις δουλειές τους κι ήρθαν να βοηθήσουν, από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Ο Σίμος ο άστεγος, που έχει οργανώσει το ραφείο στο ΠΙΚΠΑ μαζί με τους πρόσφυγες. Οι άνθρωποι που οργάνωσαν το ΠΙΚΠΑ από το 2012, που οργάνωσαν ένα χώρο ανθρώπινο για τους πρόσφυγες, που δίνουν την ψυχή τους χωρίς κανένα αντάλλαγμα και τώρα τους φωνάζουν «επικίνδυνους καταληψίες» και θέλουν να τους διώξουν. Για να μείνουν μόνο οι πιστοποιημένες ΜΚΟ -αυτές που δεν μιλάνε, μόνο προσφέρουν υπηρεσίες, αξιοποιώντας τα κονδύλια της ΕΕ. Που δεν σηκώνουν πανό όταν έρχεται ο Πάπας…
Υπάρχουν άνθρωποι στη Μυτιλήνη. Κι αυτό είναι συγκινητικό. Όμως το πρώτο μας καθήκον είναι να σταματήσουμε τη φυλάκιση και τη διαλογή ανθρώπων. Πιτσιρίκο, το ξέρεις ότι παράνομα κρατούνται στη ΒΙΑΛ και στη Μόρια, ενώ έχουν περάσει οι 25 μέρες κράτησης που όριζε -ο δικός τους- ο νόμος; Πρώτο μας καθήκον είναι να ανοίξουν οι πόρτες στη Μόρια και στη ΒΙΑΛ. Να σταματήσει στην πράξη η Συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας. Να σταματήσουν οι επαναπροωθήσεις. Να ανοίξουμε μια τρύπα στο κλουβί που μας έχτισαν. Δεν είναι μόνο για να ξαναδώσουμε την αξιοπρέπεια στον άνθρωπο με το «5 person only». Δεν είναι μόνο για κείνους, είναι για μας. Για να μπορούμε να λεγόμαστε άνθρωποι…
Πιτσιρίκο, σαν σήμερα πριν ένα χρόνο χάσαμε τον Σωτήρη. Δεν τον ήξερες, αν όμως ζούσε, αυτό το γράμμα θα το στελνα σε κείνον. Δεν πίστευε στη μετά θάνατον ζωή. Ούτε κι εγώ πιστεύω. Κι έτσι δεν μπορώ να του το απευθύνω. Και την πληρώνεις εσύ τώρα. Αλλά ξέρω ότι είσαι υπομονετικός. Σε ευχαριστώ που με άκουσες.
Δημοσιεύτηκε στις 19/4/2016 στο pitsirikos.net