Νομοσχέδιο Τσιάρα: μάθε και προφυλάξου

Το Υπουργείο Δικαιοσύνης ετοιμάζεται να φέρει άμεσα για ψήφιση αλλαγές στο οικογενειακό δίκαιο. Κι αν πριν από μήνες η συζήτηση ήταν θεωρητική, τώρα το σχέδιο νόμου με τίτλο «Μεταρρυθμίσεις αναφορικά με τις σχέσεις γονέων και τέκνων και άλλα ζητήματα οικογενειακού δικαίου» έχει δημοσιοποιηθεί, έχει συγκεκριμένες διατάξεις και γνωρίζουμε ότι είναι μια ρύθμιση επικίνδυνη για παιδιά και γονείς.

Τα επιχειρήματα των υπερασπιστών του νομοσχεδίου, όπως ξεδιπλώνονται εδώ και μήνες, έχουν στόχο να παραπλανήσουν, αφού παρουσιάζουν το νομοσχέδιο ως «μια ρύθμιση για να έχουν τα παιδιά και τους δύο τους γονείς» μετά το διαζύγιο. Ποιος θα έλεγε όχι σε κάτι τέτοιο; Κανείς και καμία. Ισχύει αυτό όμως; Γιατί όλοι οι φορείς που ασχολούνται με την κακοποίηση των παιδιών και των γυναικών, γιατί όλες οι φεμινιστικές ομάδες, όχι απλώς είναι αντίθετες, αλλά έχουν κηρύξει πόλεμο στο νομοσχέδιο; Γιατί όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης (εκτός της Ελληνικής Λύσης, βέβαια) είναι αντίθετα;

Έχουμε όλοι και όλες πολλούς και σοβαρούς λόγους να ξεσηκωθούμε ενάντια σε αυτό το νομοσχέδιο. Ξεκινώντας από το να μάθουμε για ποιο νομοσχέδιο μιλάμε…

*το άρθρο δημοσιεύτηκε στο tvxs.gr https://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/nomosxedio-tsiara-mathe-kai-profylaksoy

Είναι καλό τα παιδιά να μεγαλώνουν με δύο γονείς; Προφανώς ναι! Για να είμαστε ακριβείς, τα παιδιά είναι καλό να μεγαλώνουν με ανθρώπους που τα αγαπούν. Είτε αυτοί είναι οι φυσικοί τους γονείς είτε όχι, είτε είναι ένας, είτε 2 είτε 3 και 4, αρκεί να είναι ενήλικες που νοιάζονται για αυτά, τα αγαπούν και τους προσφέρουν ένα περιβάλλον ασφάλειας για να αναπτυχθούν ψυχικά και κοινωνικά. Ο «γονιός» δεν ταυτίζεται καν με τον φυσικό γονέα στο υπάρχον δίκαιο. Κι αν θέλουμε να συζητήσουμε σήμερα το οικογενειακό δίκαιο, θα πρέπει να ξεφύγουμε από τη γονεϊκότητα ως τη δυάδα «πατέρας-μητέρα». Ίσα ίσα, στη δική μας οπτική πρέπει να συμπεριλάβουμε τις νέες μορφές οικογένειας, από τις (κατ’ επιλογήν) μονογονεϊκές οικογένειες μέχρι τη ΛΟΑΤΚΙ ή την πολυσυντροφική γονεϊκότητα. Και όλα αυτά είναι και προς το συμφέρον του παιδιού, γιατί αυτό που κυρίως δείχνουν οι σχετικές έρευνες είναι ότι συμφέρον των παιδιών είναι να μην μεγαλώνουν σε ιδρύματα!

Έχουν καμία σχέση όλα αυτά με το νομοσχέδιο Τσιάρα; Όχι μόνο δεν έχουν, αλλά ο ίδιος ο Τσιάρας βγήκε να υπερασπιστεί το νομοσχέδιό του λέγοντας ότι «τα παιδιά που μεγαλώνουν με τη φυσική παρουσία και των δύο φύλων και των δύο γονέων είναι παιδιά με λιγότερα ψυχολογικά προβλήματα, είναι παιδιά με μικρότερες ή καθόλου παρεκκλίσεις», λέγοντάς μας ξεκάθαρα ότι οι μονογονεϊκές οικογένειες και οι ΛΟΑΤΚΙ οικογένειες, κατά τη γνώμη του, είναι ακατάλληλες για να μεγαλώνουν παιδιά!

Είναι σωστή η συνεπιμέλεια μετά το διαζύγιο; Προφανώς ναι! Αν το παιδί έχει δύο γονείς πριν το διαζύγιο, σημαντικό είναι και μετά το διαζύγιο αυτοί οι δύο γονείς να μπορούν να συνεργαστούν για να μοιράσουν τον χρόνο και να ικανοποιήσουν από κοινού τις ανάγκες των παιδιών.

Όταν δύο άνθρωποι χωρίζουν με στοιχειώδη μεταξύ τους ωριμότητα να μπορούν να κατανοήσουν ότι οι υποχρεώσεις τους απέναντι στο/α παιδί/ιά τους είναι ανεξάρτητες από τις σχέσεις τους ως ζευγαριού. Σε αυτή την περίπτωση παίρνουν συναινετικό διαζύγιο, κανονίζουν μεταξύ τους τον τρόπο φροντίδας των παιδιών, το ύψος της διατροφής, την από κοινού επιμέλεια, με τους όρους που αυτό είναι εφικτό (ανάλογα την ηλικία, τον τόπο διαμονής κλπ), το γράφουν στη συμβολαιογραφική πράξη του συναινετικού διαζυγίου και συνεχίζουν τη ζωή τους. Ούτε αυτό έχει σχέση με το νομοσχέδιο Τσιάρα, αφού ισχύει ήδη.

Με το ισχύον δίκαιο, άλλωστε, τόσο η γονική μέριμνα (που σχετίζεται με τις αποφάσεις που παίρνουν οι γονείς για το παιδί) όσο και η επιμέλεια (που σχετίζεται με την καθημερινή διαβίωση και φροντίδα) μπορούν να μοιραστούν εξίσου και στους δύο γονείς. Μία από τις βασικές τομές που περιείχε ο νόμος του 1983 για το οικογενειακό δίκαιο είναι ότι ανέτρεψε την αναγκαστικότητα στην τύχη των παιδιών: το ισχύον οικογενειακό δίκαιο ορίζει την επιμέλεια είτε σε έναν γονέα είτε και στους δύο γονείς –η μέριμνα είναι σχεδόν πάντα στους δύο γονείς, εκτός από πολύ σοβαρούς λόγους (ακόμη και οι γονείς στη φυλακή έχουν την μέριμνα των παιδιών τους).

Τότε πώς εξηγείται ότι στην Ελλάδα, στις 9 από τις 10 περιπτώσεις διαζυγίων, η επιμέλεια ασκείται από τη μητέρα; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν βρίσκεται στο ισχύον οικογενειακό δίκαιο, βρίσκεται μια ερώτηση πριν: πόσοι πατέρες διεκδικούν την επιμέλεια των παιδιών τους μετά το διαζύγιο στην Ελλάδα; Δυστυχώς το Υπουργείο Δικαιοσύνης δεν έχει να παρουσιάσει στατιστικά –κι όσα λέει στο πολύ σοβαρό αυτό θέμα στερούνται οποιασδήποτε τεκμηρίωσης (όπως όλα τα σχέδια νόμου αυτής της κυβέρνησης, βέβαια). Οι δικηγόροι του οικογενειακού δικαίου βεβαιώνουν ότι οι πατέρες ζητούν την επιμέλεια σε ποσοστό 9% – και την παίρνουν σε ποσοστό 7%. Οι μητέρες, αντίθετα, ζητούν την επιμέλεια σε ποσοστό 92,6% και την παίρνουν σε ποσοστό 90%. Επίσης, ειδικά τα τελευταία χρόνια, έχουμε αποφάσεις δικαστηρίων που αναθέτουν την επιμέλεια στον πατέρα, ή διατάσσουν χρονική κατανομή κι άλλοτε λειτουργική κατανομή της επιμέλειας του παιδιού. Αποφάσεις βασισμένες στο ισχύον οικογενειακό δίκαιο, που βάζει ως πρώτιστη προτεραιότητα το συμφέρον του παιδιού.Έλα σου όμως που ούτε όλα αυτά έχουν καμία σχέση με το νομοσχέδιο Τσιάρα!

Οπότε, τι έρχεται να ρυθμίσει το νομοσχέδιο Τσιάρα; Το νομοσχέδιο Τσιάρα έρχεται να ρυθμίσει τις περιπτώσεις διαζυγίου με αντιδικία (υπολογίζεται ότι είναι το 15-20% των διαζυγίων). Τις περιπτώσεις δηλαδή που φτάνουν στα δικαστήρια, είτε γιατί οι γονείς δεν μπορούν να συμφωνήσουν τους όρους του διαζυγίου είτε γιατί υπάρχουν καταγγελίες για παραμέληση των παιδιών, για ανικανότητα γονέα να ασκήσει την επιμέλεια, για επικινδυνότητα του ενός γονέα σε σχέση με το παιδί. Σε αυτές τις περιπτώσεις, που είναι αυτές τις οποίες θέλει να «ρυθμίσει» το νομοσχέδιο Τσιάρα, περιλαμβάνονται όλες οι υποθέσεις διαζυγίων για λόγους ενδοοικογενειακής βίας (υπολογίζεται ότι 1 στα 5 διαζύγια με αντιδικία σχετίζεται με ενδοοικογενειακή βία). Οι αριθμοί της ενδοοικογενειακής βίας, της κακοποίησης των γυναικών, της κακοποίησης παιδιών στη χώρα μας πραγματικά σοκάρουν. Θύματα της ενδοοικογενειακής βίας είναι κατά συντριπτική πλειοψηφία οι γυναίκες –και όχι, δεν είναι fake news, ούτε πείραξαν τις στατιστικές οι φεμινιστικές οργανώσεις!

Τι γίνεται σε αυτές τις περιπτώσεις με βάση το ισχύον οικογενειακό δίκαιο; Η υπόθεση φτάνει στα δικαστήρια και ο φυσικός δικαστής κρίνει, με βάση την συγκεκριμένη περίπτωση κάθε οικογένειας, το δέον γενέσθαι, με πρώτο γνώμονα το συμφέρον του παιδιού. Αυτές τις περιπτώσεις αφορά το νομοσχέδιο Τσιάρα: «υποχρεωτική» είναι η «συνεπιμέλεια» του Τσιάρα ειδικά για τις περιπτώσεις εκείνες που ο ένας γονιός προσφεύγει στο δικαστήριο θεωρώντας ότι ο άλλος γονιός είναι ακατάλληλος ή επικίνδυνος για να ασκήσει την επιμέλεια των παιδιών.

Για αυτές τις περιπτώσεις έρχεται ο κ. Τσιάρας να νομοθετήσει, υποδεικνύοντας στον δικαστή ότι είναι υποχρεωτικό ο ένας γονέας, είτε παραμελούσε το παιδί του πριν το διαζύγιο, είτε το κακοποιούσε, είτε κακοποιούσε τη γυναίκα του, να έχει τουλάχιστον το 1/3 του χρόνου του παιδιού –εκτός αν έχει φτάσει να καταδικαστεί αμετάκλητα (δηλαδή μετά από 10 χρόνια!) για κακοποίηση, ακόμη και για σεξουαλική κακοποίηση!

Σε αυτά τα διαζύγια έρχεται ο κ. Τσιάρας να «υποδείξει» στον δικαστή ότι το αν ο ένας γονέας έχει «καλή σχέση» με τα πρώην πεθερικά του και γενικά με το σόι του πρώην συζύγου του, είναι κριτήριο για το αν μεγαλώνει καλά το παιδί του ή αν πρέπει να του αφαιρεθεί η επιμέλεια! Θα μπορούσε να είναι αστείο -ας πούμε, αν ζητάγαμε να εφαρμοστεί ένα τέτοιο κριτήριο και στα παντρεμένα ζευγάρια, προ διαζυγίου, για να δούμε τι θα έβγαζαν τα μαθηματικά- αλλά δυστυχώς δεν είναι αστείο, είναι πολύ πολύ σοβαρό. Πάντοτε είναι πολύ σοβαρό όταν σε οποιονδήποτε νόμο μπαίνουν ειδικά κριτήρια συμπεριφοράς.

Πόσο μάλλον όταν το κριτήριο για το αν έχεις καλή σχέση με το συμπεθεριό (που δεν το λες και ποινικό αδίκημα) μετράει πιο πολύ ως ένδειξη για το αν είσαι ικανός-ή για την επιμέλεια ενός παιδιού, από το να έχεις καταδίκη για σεξουαλική κακοποίηση του παιδιού σου! Ακούγεται τρελό; Είναι εδώ και είναι επικίνδυνο.

Το νομοσχέδιο Τσιάρα εξαφανίζει το ίδιο το παιδί! Θεσμοθετεί τις «υποχρεώσεις» των γονέων όχι απέναντι στο παιδί (δεν θα βρείτε πχ το ότι οι γονείς έχουν υποχρέωση απέναντι στο παιδί να το τρέφουν, να του δημιουργούν περιβάλλον ασφάλειας), αλλά ως υποχρεώσεις του ενός γονέα έναντι του άλλου γονέα! Ορθώς έχει γραφτεί λοιπόν ότι το παιδί από υποκείμενο δικαιωμάτων με αυτό το νομοσχέδιο μετατρέπεται σε «αντικείμενο». Δεν προστατεύει το παιδί ούτε από γονείς που το κακοποιούν ψυχολογικά, φυσικά ή σεξουαλικά. Το νομοσχέδιο αφαιρεί από τον δικαστή το δικαίωμα να κρίνει με βάση το συμφέρον του παιδιού σε κάθε υπόθεση και του θέτει συγκεκριμένους οριζόντιους όρους (υποχρεωτικά το 1/3 του χρόνου με τον ένα γονέα, ανεξαρτήτως της ηλικίας του παιδιού, της ύπαρξης άλλων παιδιών, της διαμονής των γονέων, του σχολείου, της γνώμης του παιδιού και άλλα κριτήρια που λαμβάνονται υπόψη μέχρι σήμερα κατά περίπτωση) και οριζόντια κριτήρια με βάση τα οποία ο δικαστής υποχρεούται να αποφασίσει ποιος θα είναι ο γονιός του 1/3 και ποιος ο γονιός των 2/3. Άρα του αφαιρεί το δικαίωμα να κρίνει κατά περίπτωση το συμφέρον του παιδιού, όπως ορίζουν οι σχετικές διεθνείς συμβάσεις.

Τι δεν ρυθμίζει το νομοσχέδιο Τσιάρα; Το να συμμετέχει ο ένας γονέας υποχρεωτικά στο μεγάλωμα του παιδιού, αν δεν θέλει. Όποιος νομίζει ότι η «υποχρεωτική συνεπιμέλεια» του Τσιάρα σημαίνει ότι ο τυχόν αδιάφορος γονέας θα αναγκαστεί να ενδιαφερθεί για τα παιδιά του, απλώς δεν έχει ιδέα από τέτοιες υποθέσεις! Όπως και σήμερα, ο αδιάφορος γονέας, ο γονέας που παραμελεί τα παιδιά του, ο γονέας που δεν δίνει καν διατροφή, δεν εξαναγκάζεται σε κάτι –σε τίποτα περισσότερο από όσα ίσχυαν ως τώρα, δηλαδή να πας στο δικαστήριο και να πάρεις μετά από μήνες μια δικαστική απόφαση που θα τον αναγκάσει, η οποία απλώς θα μείνει ανεφάρμοστη! Η κύρωση είναι η αφαίρεση γονικής μέριμνας, μετά από πολυέξοδο και πολυετή δικαστικό αγώνα που σε καμία περίπτωση δεν υποχρεώνει τον αδιάφορο γονέα σε τίποτα και –κυρίως- δεν αναγκάζει το κράτος να αναπληρώσει (όπως θα έπρεπε κανονικά να κάνει) έστω το ποσό της διατροφής και την κάλυψη των αναγκών του παιδιού που χάνονται από την αδιαφορία του ενός.

Είναι σωστό να κρίνουμε από την προσωπική μας περίπτωση για να πάρουμε θέση σε αυτό το νομοσχέδιο; Όχι. Σε κανένα ζήτημα δεν είναι σωστό αυτό, πόσο μάλλον σε ένα θέμα που έχει να κάνει με παιδιά. Το ότι όλοι είμαστε δυνάμει γονείς ή όλοι υπήρξαμε παιδιά, δεν μας κάνει ειδικούς στο θέμα της γονεϊκότητας ούτε του οικογενειακού δικαίου. Πολύ περισσότερο δεν έχει καμία σχέση το «έχω χωρίσει, ασκώ συνεπιμέλεια, άρα κρίνω θετικό το νομοσχέδιο Τσιάρα» που εκφέρεται από ανθρώπους που έχουν πάρει συναινετικό διαζύγιο! Γιατί απλώς προσφέρουν τους εαυτούς τους ως επιχείρημα υπεράσπισης ενός νομοσχεδίου που δεν έχει καμία σχέση με το συναινετικό διαζύγιο.

Δείτε τις στατιστικές για την σεξουαλική κακοποίηση παιδιών: σύμφωνα με αυτές, ένα στα 20 παιδιά έχει υποστεί κάποιου είδους κακοποίηση. Άρα ένας στους 20 φίλους μας, ένα από τα 25 παιδιά στην τάξη μας είχαν υποστεί κακοποίηση. Το ότι δεν το μάθαμε ποτέ, δεν σημαίνει ότι δεν υπήρξε! Πόσες γυναίκες κακοποιούνται καθημερινά στη χώρα μας; 27 γυναίκες κακοποιούνται από πρώην ή νυν σύντροφο κάθε ώρα που περνάει στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Αν κρίνω με βάση τα κριτήρια του περιβάλλοντός μου, όμως, πολύ απλά θα πω ότι τα στατιστικά αυτά δεν ισχύουν. Θα κρίνω λάθος. Τα στατιστικά ισχύουν κι απλώς εγώ ζω σε προστατευμένο ή προνομιούχο περιβάλλον. Μεγάλο πρόβλημα –και πιο πολύ για την αριστερά- να τοποθετούμαι από τη θέση του προνομιούχου για ρυθμίσεις τις συνέπειες των οποίων που θα υποστούν άλλοι και άλλες, λιγότερο προνομιούχοι από μένα, περισσότερο ανυπεράσπιστοι από μένα.

Και ξαφνικά το θέμα μας είναι η… ψυχραιμία! Ελπίζω μέχρις εδώ να ακούστηκα αρκούντως «ψύχραιμη», με βάση το νέο τρεντ στη συζήτηση, ειδικά κάποιων εντός της αριστεράς και ειδικά για το συγκεκριμένο νομοσχέδιο! Και το να μην είμαστε «πολύ φεμινίστριες» γιατί με τον «πολύ» φεμινισμό για κάποιο λόγο ενοχλούνται τα «χρηστά ήθη» και η «ισόρροπη συζήτηση» εντός της αριστεράς –άλλο τρεντ κι αυτό. Με απόλυτη ψυχραιμία λοιπόν:

► Υπόθεση González Carreño εναντίον Ισπανίας. Πατέρας που κακοποιούσε τη μητέρα, την Angela González Carreño, και μάλιστα επανειλημμένα μπροστά στην κόρη τους Andrea, μετά το διαζύγιο διατήρησε δικαίωμα επικοινωνίας με το παιδί, με βάση την αρχή που προσπαθεί να φέρει στο ελληνικό δίκαιο ο Τσιάρας. Η λογική ήταν ότι το να είναι κακοποιητικός προς τη μάνα, δεν σήμαινε ότι είναι και κακός πατέρας και μάλιστα η προσοχή των αρχών στράφηκε στο πώς θα βελτιωθεί η σχέση πατέρα-παιδιού, και όχι στις καταγγελίες της μάνας που ζητούσε να αφαιρεθεί η επικοινωνία του πατέρα με το παιδί, για να μην κινδυνεύσει το παιδί. Η μικρή Andrea σκοτώθηκε από τα χέρια του πατέρα της, ο οποίος στη συνέχεια αυτοκτόνησε. Η Ισπανία καταδικάστηκε για την υπόθεση αυτή, γιατί οι Ισπανικές αρχές δεν έλαβαν τα κατάλληλα και αποτελεσματικά μέτρα ώστε η άσκηση δικαιωμάτων επιμέλειας και επικοινωνίας να μην διακινδυνεύσει την ασφάλεια των θυμάτων βίας.

► 725 παιδιά δολοφονήθηκαν την τελευταία δεκαετία μόνο στην περιοχή της Νέας Υόρκης, επειδή η εφαρμογή της «υποχρεωτικής συνεπιμέλειας» δεν προστάτευσε τις ζωές τους από τον κακοποιητικό γονέα. Στη συντριπτική πλειονότητα ο κακοποιητής και παιδοκτόνος είναι ο πατέρας, ενώ οι περισσότερες μητέρες είχαν επανειλημμένως προσπαθήσει να προστατεύσουν το παιδί και τις ίδιες προσφεύγοντας σε δικαστήρια και κοινωνικές υπηρεσίες. Εξαιτίας αυτού, στην πολιτεία της Νέας Υόρκης έχουν ξεκινήσει τη συζήτηση για την αναθεώρηση αυτής της νομοθεσίας.

► «Ζω μέσα σε δομή γυναικών. Και παρακολουθώ τις εξελίξεις και τρέμω. Δεν μου έφτανε ο φόβος ένα χρόνο τώρα κυνηγημένη από τον πρώην… Πάνω που με έβαλαν εδώ μήπως γλιτώσω… Βλέπω ότι σε λίγο καιρό θα με αναγκάσουν να πάω να πιάσω σπίτι και δίπλα σε αυτόν… Ένα χρόνο δεν έχει γίνει κανένα δικαστήριο πέρα από μια προσωρινή.. Μέχρι τώρα όλες οι πόρτες ήταν κλειστές. Να μην μπορείς να δουλέψεις, να έχεις αφήσει όλη τη ζωή σου για να γλιτώσεις… Και εσύ και το παιδί σου.. Κυνηγημένη.. Ζωή είναι αυτό.. Άμα περαστεί το νομοσχέδιο χωρίς προϋποθέσεις υπογράφουν την καταδίκη μας.. Δεν με νοιάζει η διατροφή, να ζήσω θέλω.. Δεν θέλω να μου ορίζει ακόμα και την αναπνοή μου ένας διαταραγμένος άνθρωπος.. Γιατί δεν βοηθάει κανείς.. Λέω ναι σε όσους πατεράδες πραγματικά υποφέρουν, ξέρω τέτοιους καταλαβαίνω τον πόνο τους.. Αλλά για να δικαιωθούν εκείνοι εμείς θα κινδυνέψουμε…».

Κάπου εδώ, λοιπόν, σταματάει η ψυχραιμία. Το νομοσχέδιο Τσιάρα είναι μια ρύθμιση επικίνδυνη για παιδιά και γυναίκες θύματα της ενδοοικογενειακής βίας. Το ότι κάποιος ή κάποια από μας δεν έχει υπάρξει κακοποιημένη γυναίκα ή δεν έχει υπάρξει παιδί που βλέπει μπροστά στα μάτια του τον πατέρα του να σπάει στο ξύλο τη μάνα του, το ότι κάποιος ή κάποια από μας δεν έχει έρθει στη θέση να στηρίξει μια κακοποιημένη γυναίκα ή να ασχοληθεί με ένα παιδί που έχει κακοποιηθεί σεξουαλικά ή ψυχολογικά, δεν μας κάνει πιο ψύχραιμους ή ψύχραιμες, δεν μας κάνει πιο «αποστασιοποιημένους». Μας κάνει πιο ακατάλληλους και ακατάλληλες να εκφέρουμε γνώμη για το νομοσχέδιο Τσιάρα!

Όταν όλες οι φεμινιστικές οργανώσεις, όλοι οι επιστημονικοί φορείς που σχετίζονται με κακοποιημένες γυναίκες και κακοποιημένα παιδιά, έχουν πάρει συγκεκριμένη θέση για το νομοσχέδιο και φωνάζουν ότι είναι επικίνδυνο, όταν σε άλλες χώρες έχει εφαρμοστεί και είχε ως αποτέλεσμα θανάτους παιδιών, όταν στη Γαλλία άλλαξαν πρόσφατα τον αντίστοιχο νόμο γιατί είδαν πού οδηγεί η εφαρμογή του, δεν υπάρχει καμία μα καμία δικαιολογία για κανέναν να συνιστά «ψυχραιμία» στη συζήτηση και να υποστηρίζει άμεσα ή έμμεσα τη ρύθμιση του οικογενειακού δικαίου από την κυβέρνηση της ΝΔ καθ’ υπαγόρευση μιας δράκας ακροδεξιών και οπαδών της alt-right, που αποτελούν το εκλογικό ακροατήριο του Τσιάρα. Δεν υπάρχει καμία μα καμία δικαιολογία να συζητά για «τον τρόπο που γίνεται η συζήτηση» την ώρα που κινδυνεύουν ζωές!

Τι εξυπηρετεί αυτό το νομοσχέδιο; Μια σειρά από γόνους επιχειρηματικών οικογενειών που έχουν χωρίσει και απαιτούν αυτή τη ρύθμιση για να μειώσουν τις διατροφές που δίνουν (χρησιμοποιώντας το επιχείρημα του 1/3) ή για να εκδικηθούν την γυναίκα τους που τους έχει καταγγείλει για κακοποιητικές συμπεριφορές –για ποιον άλλο λόγο άλλωστε θα έφερνε μια ρύθμιση του οικογενειακού δικαίου αυτή η κυβέρνηση της ΝΔ; Μια ματιά στις (ψύχραιμες, αλίμονο…) αναρτήσεις του Δημήτρη Γιαννακόπουλου που υπερασπίζεται το νομοσχέδιο, μπορεί να σας δώσει μια ιδέα. 

Η ρύθμιση για «υποχρεωτική συνεπιμέλεια» είναι το αντικείμενο του λόμπιγκ που διεξάγει σε διάφορες χώρες το «κίνημα» των «δικαιωμάτων των μπαμπάδων» και άλλων τέτοιων ομάδων πίεσης που ανήκουν ως προς το λόγο και την πρακτική τους στο alt-right movement. Τα επιχειρήματά τους αντιγράφουν όλα τα «κινήματα» υπεράσπισης των «δικαιωμάτων των λευκών» (απέναντι στο black lives matter), των «δικαιωμάτων των ανδρών» (απέναντι στις γυναικείες διεκδικήσεις), των «δικαιωμάτων των ντόπιων» (απέναντι στο μεταναστευτικό κίνημα). Στόχος τους δεν είναι καμία ρύθμιση «ισότητας» ή συμφέροντος του παιδιού, όπως θέλουν να διατείνονται, σκοπός τους είναι η εκδίκηση του ισχυρού απέναντι στον ανίσχυρο. Η επιχειρηματολογία τους περιλαμβάνει όλα τα κλισέ αντιστροφής της πραγματικότητας και κάθε ψεκασμένη θεωρία που μπορεί κανείς να βρει, παραλλαγμένη ειδικά για τις ανάγκες του θέματος: όπως ότι οι γυναίκες είναι «ευνοημένες» λόγω των ρυθμίσεων για ισότητα, οι άντρες είναι θύματα ενδοοικογενειακής βίας αλλά αυτό αποκρύβεται από τις έρευνες, ακόμη και ότι «το 90% των καταγγελιών για κακοποίηση είναι ψεύτικες» (!!), ενώ πρόσφατα –τώρα που βρήκαν φιλικούς συνομιλητές από τη ΝΔ- «αναβαθμίστηκε» η δράση τους και με απειλές και «λίστες προγραφών» για όποιον-αν διαφωνεί μαζί τους και ευθείες απειλές σε δικαστές και σε γυναίκες, με νοοτροπία ταγμάτων εφόδου. Ποια άλλη κυβέρνηση θα άνοιγε διάπλατα την αγκαλιά της σε αιτήματα της alt-right δεξιάς, από αυτή την κυβέρνηση της ΝΔ;

Το νομοσχέδιο Τσιάρα στην κυριολεξία γράφτηκε από αυτούς, όπως οι ίδιοι οι εκφραστές των «δικαιωμάτων των μπαμπάδων» επαίρονται δημόσια στις σελίδες τους. Το νομοσχέδιο που παρουσιάστηκε στη διαβούλευση δεν ήταν καν το σχέδιο νόμου στο οποίο κατέληξε η επιτροπή την οποία είχε συστήσει για το θέμα ο Υπουργός Δικαιοσύνης! Προφανώς το σχέδιο της νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής δεν «άρεσε» στους αφανείς χρηματοδότες της χορηγούμενης των alt-right μπαμπάδων και άλλαξε, ώστε να γίνει εντελώς φωτογραφικό… Για παράδειγμα να περιλαμβάνει την άθλια ρύθμιση ότι η επικοινωνία του γονέα με το τέκνο κατά 1/3 αίρεται μόνο μετά από αμετάκλητη (!) καταδίκη του για κακοποίηση. Κάτι που κανένας λογικός άνθρωπος δεν θα μπορούσε να υπερασπιστεί, μάλλον όμως είναι αρκούντως… φωτογραφικό για να το υπερασπίζονται όλοι οι υπερασπιστές του νομοσχεδίου Τσιάρα, μεταξύ αυτών και νομικοί: κάτι θα ξέρουν. Το ότι κάποια από τα «κριτήρια» που θέλει να θεσμοθετήσει το νομοσχέδιο Τσιάρα αφορούν συμπεριφορές και όχι πράξεις, αλλά και η αναδρομικότητα που θεσπίζει για τις διατάξεις του, προσωπικά με οδηγεί στο συμπέρασμα ότι αυτό που παρουσιάζεται ως «νομοσχέδιο» είναι ένα συμπίλημα από φωτογραφικές ρυθμίσεις συγκεκριμένων ομάδων συμφερόντων για την εξυπηρέτηση συγκεκριμένων (και ανοιχτών) υποθέσεων.

Ανάρτηση από «Τα ίσα  δικαιώματα γονέων» στο facebook: «Ο νόμος σκουπίδι του 1983 τελειώνει. Τα ΦΕΚ που τον δημοσίευσαν θα τα κάψουμε πάνω από τους τάφους αυτών που τα υπέγραψαν. Τα νομοθετήματα των προδοτών που αλλοίωσαν τη δομή της ελληνικής οικογένειας και βίασαν  εκατομμύρια ελληνικές παιδικές ψυχές μπαίνουν στο χρονοντούλαπο της ιστορίας και στα κατάστιχα με τις πιο μαύρες σελίδες της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας και δικαστικής ιστορίας. Οι γυναίκες θα έρθουν στη θέση που τους αναλογεί στην ελληνική οικογένεια. Κι αν δεν μπορούν να παλέψουν όπως πάλεψαν οι μανάδες μας και οι γιαγιάδες μας για την ύψιστη κοινωνική αξία που είναι η ελληνική οικογένεια, να μην τολμήσουν να μπουν στη διαδικασία. Γιατί διαφορετικά, θα υποστούν και τις συνέπειες.

Επόμενο βήμα μετά την ψήφιση, ο πόλεμος μέσα στα δικαστήρια. όποιοι δικαστές λειτουργοί τολμήσουν να αγνοήσουν και να μην εφαρμόσουν τα νέα νομοθετήματα θα μας βρουν μπροστά τους. Το πειθαρχικό τμήμα του Αρείου Πάγου είναι προετοιμασμένο να λάβει σωρεία καταγγελιών αν απαιτηθεί, και να βάλει τους αντιφρονούντες δικαστικούς λειτουργούς στη θέση που τους αξίζει αν δεν συμμορφωθούν. Είμαστε αρκετά ισχυροί να κάνουμε και τους δικαστές να νιώσουν στο πετσί τους το τεράστιο σφάλμα τους αν δεν συμμορφωθούν. Να δούμε αν θα προτιμήσουν να δικάσουν σύμφωνα με τα πιστεύω τους και να μην γίνουν ποτέ εφέτες ή Αεροπαγίτες. Το ίδιο θα ισχύσει και για τους εισαγγελικούς λειτουργούς σε ενδεχόμενη ποινική σύρραξη με την αντίδικο πλευρά. Να είστε όλοι έτοιμοι για καταγγελίες στον Άρειο Πάγο, με την πρώτη απόφαση που δεν σας ευνοεί και δεν θα τηρεί τα νέα  νομοθετήματα. Η διαδικασία είναι δωρεάν και δεν χρειάζεται καν δικηγόρο. όσοι δικηγόροι προσπαθήσουν να σας αποτρέψουν να τους απολύσετε. Δεν κάνουν γι αυτή τη δουλειά. Είναι δειλοί και σκέφτονται μόνο το τομάρι τους και τα συνδικαλιστικά τους.

Προτεραιότητα και προσήλωση στο στόχο που είναι η εφαρμογή των νέων νομοθετημάτων, όποια κι αν είναι αυτή. Οι δικαστές είναι το τελευταίο εμπόδιο. Μην τους φοβηθείτε. Όλοι μαζί θα το προσπεράσουμε με την αρωγή του Αρείου Πάγου. Με τις ανάλογες προειδοποιήσεις αναμένουμε να καμφθούν οι όποιες αντιστάσεις εκ μέρους των δικαστών και το τελευταίο οχυρό του φεμινιστικού σκουπιδιού του 1983 να πέσει εύκολα».

Οι υποστηριχτές του νομοσχεδίου Τσιάρα δεν είναι γενικώς «άνδρες» οι οποίοι καταπιέζονται από τις πρώην συζύγους τους –και από μια ανάλγητη κοινωνία που δίνει προτεραιότητας στις γυναίκες και «δεν τους ακούει». Είναι άντρες στους οποίους ένα δικαστήριο δεν επέτρεψε παραπάνω ώρες επικοινωνίας με το παιδί τους για κάποιο σοβαρό λόγο. Ίσως μπορείτε να τον διαγνώσετε στα ίδια τους τα σχόλια (βλ. φωτογραφίες). Και όχι, δεν τους φταίνε οι φεμινίστριες για τον μισογύνικο λόγο που εκφράζουν και για τη διάθεση εκδίκησης –με όπλο το παιδί- που θα δείτε σε αυτά τα σχόλια από σελίδες υποστηριχτών του νομοσχεδίου Τσιάρα (δεν αποτελούν μειοψηφία, αποτελούν κανόνα). Για να πέφτουν οι μάσκες σιγά σιγά και να ξέρουμε ποιοι και γιατί θα επωφεληθούν από αυτό το νομοσχέδιο. Αυτοί ξέρουν, ώρα να μάθουμε και όλοι εμείς οι υπόλοιποι.

Το νομοσχέδιο Τσιάρα δεν πρέπει να ψηφιστεί. Πρέπει να αποσυρθεί άμεσα. Όποιος και όποια το ψηφίσει ή το υποστηρίξει, έμμεσα ή άμεσα, θα έχει στα χέρια του το αίμα των θυμάτων κακοποίησης και ενδοοικογενειακής βίας που η ρύθμιση αυτή θα προκαλέσει. Θα έχει στα χέρια του το αίμα της επόμενης Μακρυνίτσας. Και δεν θα έχει καμία δικαιολογία γιατί η εμπειρία από το τι σημαίνει η εφαρμογή αυτής της νομοθεσίας ήδη υπάρχει.

Δεν υπάρχει καμιά δικαιοσύνη στο νομοσχέδιο αυτό, ούτε μπορεί να ζητηθεί κάτι άλλο εκτός από την πλήρη απόσυρσή του. Σε τελική ανάλυση, μεταξύ ενός πατέρα που μπορεί να αδικηθεί από μια δικαστική απόφαση, και της ζωής ενός παιδιού που θα κινδυνεύσει από το να βρεθεί με τον γονέα που το κακοποιεί σωματικά ή σεξουαλικά, ο νόμος, η κοινωνία, η αριστερά οφείλει να φροντίσει για το δεύτερο. Κι αυτό δεν νομίζω ότι μπορεί να είναι καν αντικείμενο συζήτησης!

Να αποσυρθεί το νομοσχέδιο Τσιάρα τώρα και να συζητήσουμε σε εντελώς άλλη βάση για αυτά που πραγματικά λείπουν. Αυτό που λείπει στ’ αλήθεια είναι οι κοινωνικοί λειτουργοί, οι ψυχολόγοι, οι ειδικοί, η μέριμνα του κράτους που θα συνδράμει τις οικογένειες που έχουν προβλήματα, τις κακοποιημένες γυναίκες, τα παιδιά θύματα κακοποίησης, τους γονείς που παίρνουν διαζύγιο, τους γονείς που βρέθηκαν διαζευγμένοι με τον άλλο γονέα να μην καταβάλλει την διατροφή. Αλλά και τα παιδιά που έμειναν ορφανά, ή τις οικογένειες που έμειναν με έναν γονιό και δεν τα βγάζουν πέρα, τα ασυνόδευτα ανήλικα. Λείπει η εκπαίδευση των δικαστικών λειτουργών και η συνδρομή τους από κοινωνικές υπηρεσίες και ειδικούς επιστήμονες, ώστε οι εξατομικευμένες αποφάσεις για τα διαζύγια που βγαίνουν με αντιδικία να υποστηρίζονται από γνωματεύσεις ειδικών και όχι μόνο από την κρίση του εκάστοτε δικαστή. Λείπει η εκπαίδευση των αστυνομικών και δικαστικών οργάνων και η συνδρομή τους από κοινωνικές υπηρεσίες και ειδικούς επιστήμονες, ώστε η επέμβαση του κράτους σε περιπτώσεις κακοποίησης να είναι άμεση και η απομάκρυνση του κακοποιητή γονέα να γίνεται αμέσως κι όχι αφού προκληθούν ανεπανόρθωτες βλάβες.

Κι αυτό που πραγματικά λείπει από το υπάρχον οικογενειακό δίκαιο, και θα πρεπε η αριστερά να το ζητάει, κόντρα στον (όποιο) Τσιάρα, είναι η αναγνώριση –και η υποστήριξη- όλων των μορφών γονεϊκότητας (μονογονεϊκή, πολυσυντροφική, ΛΟΑΤΚΙ), μαζί με ρυθμίσεις για θετούς και ανάδοχους γονείς για παιδιά που βρίσκονται σε ιδρύματα.

Όλα αυτά έχουμε να συζητήσουμε και να διεκδικήσουμε, παλεύοντας για έναν κόσμο που καμιά γυναίκα, κανένα ΛΟΑΤΚΙ άτομο, κανένας αδύναμος και κανένα παιδί δεν θα φοβάται για τη ζωή του ή για τη σωματική του ακεραιότητα! Ενάντια στην οπισθοδρόμηση που παλεύει να πετύχει η επικίνδυνη alt-right δεξιά και στη χώρα μας. Όσοι και όσες, σε αυτή τη μάχη, μετά από όσα έχουν ως τώρα ειπωθεί, συζητούν ότι το νομοσχέδιο Τσιάρα είναι «σε θετική κατεύθυνση» που «χρειάζεται βελτιώσεις» και ανέχονται να τους εκθειάζουν τα λόμπι της «υποχρεωτικής συνεπιμέλειας», θα έχουν την ίδια τύχη με εκείνους που όταν φωνάζαμε ότι οι Επιτροπές Κατοίκων Αγίου Παντελεήμονα ήταν κάλυψη για τα Τάγματα Εφόδου της Χρυσής Αυγής, μας απαντούσαν ότι «έχουν και οι ντόπιοι προβλήματα όπως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση». Θα σας θυμόμαστε ως απολογητές της απέναντι όχθης…

Υποσημειώσεις

1. Το θετικό είναι ότι, όπως διαβεβαιώνουν οι δικηγόροι του οικογενειακού δικαίου και το δείχνει και η κοινή πείρα, τα συναινετικά διαζύγια αυξάνονται συνεχώς τα τελευταία χρόνια και αποτελούν την μεγάλη πλειοψηφία (κατά κάποιους το 80%) των διαζυγίων στη χώρα μας.

2. Πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία και δεδομένα για το ισχύον δίκαιο θα βρείτε σε αυτό το κείμενο:

https://dikastis.blogspot.com/2020/01/blog-post_26.html?m=1&fbclid=IwAR1hAHtyrqsMTLEtv4N0r4nUjzxr8pLxSQa7JuTKIUVwfnOrqoLFxp_nTXo

3. Και πολλές άλλες ερωτήσεις πριν, βέβαια. Για παράδειγμα την ερώτηση: πόσο συμμετέχουν οι άντρες στην φροντίδα παιδιών και ηλικιωμένων ή στις δουλειές του σπιτιού ή πόσο αλλάζουν τη ζωή τους όταν αποκτούν παιδιά; Γιατί άραγε η Ελλάδα είναι τελευταία στους δείκτες ισότητας φύλου στην Ευρώπη; https://ec.europa.eu/greece/news/20191015_1__el. Ποια είναι η συμμετοχή τους στις οικογενειακές υποχρεώσεις; https://ec.europa.eu/…/infographs/womenmen/bloc-3d.html. Σίγουρα δεν είναι οι φεμινιστικές οργανώσεις και η διεκδίκηση της ισότητας εκ μέρους των γυναικών που φταίνε για την κατάταξη της Ελλάδας στην τελευταία θέση στις σχετικές έρευνες.

4. Βλ. σχετική πανευρωπαϊκή έρευνα εδώ:https://fra.europa.eu/en/publication/2014/violence-against-women-eu-wide-survey-main-results-report

5.Προφανώς δεν σημαίνει αυτό ότι οι δικαστές δεν κάνουν λάθη, ούτε ότι δεν υπάρχουν μητέρες ή πατέρες που να είναι αδικημένοι από μια απόφαση δικαστηρίου. Πριν μιλήσει όμως ο καθένας από μας για μια τέτοια μεμονωμένη απόφαση, καλό είναι να έχουμε τα δεδομένα με τα οποία έκρινε ο δικαστής και από τις δύο μεριές. Ο καθένας μπορεί να βγαίνει και να διατυμπανίζει ότι «αυτή η σκύλα του πήρε τα παιδιά του χωρίς λόγο», όμως πριν πάρετε θέση για το πόσο αδικημένος είναι, ψάξτε να βρείτε και το τι στοιχεία υπήρχαν στον φάκελο με τον οποίο έκρινε ο όποιος δικαστής. Από προσωπική παρατήρηση μπορώ να σας πω ότι οι πραγματικά αδικημένοι πατεράδες δεν είναι αυτοί που κραυγάζουν και περιφέρουν δημόσια την δήθεν «αδικία» που τους έγινε. Και όταν ακούτε κάποιον να ξερνάει μίσος, σίγουρα δεν το παθε μετά το διαζύγιο, ούτε του φταιξε η όποια δικαστική απόφαση… Δείγμα της ανισότητας που υπάρχει είναι και το γεγονός ότι οι συγκεκριμένοι πατεράδες που διαφωνούν με τις δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν κανένα πρόβλημα να βγαίνουν δημόσια και να λένε την άποψή τους για την υπόθεση (που περιλαμβάνει και την άποψή τους για τη «σκύλα» πρώην τους), ενώ αντίστοιχα οι γυναίκες πρώην σύζυγοί τους δεν απαντάνε επώνυμα, είτε γιατί έχουν ήδη υποστεί μεγάλη βία ψυχολογική ή άλλη, είτε γιατί δεν θέλουν να βγάλουν στα μανταλάκια την παραμέληση του παιδιού προ διαζυγίου (είναι προφανές ότι δεν είναι για το καλό του παιδιού να βγαίνουν αυτές οι υποθέσεις να μη βγαίνουν στα μανταλάκια). Όταν ένας άντρας φωνάζει για την «αδικία» που του έγινε, δεν σημαίνει ότι έχει σίγουρα δίκιο. Σημαίνει όμως σίγουρα ότι δεν τον νοιάζει καν αν αυτά θα τα μάθει το παιδί του μέσω κάποιου τρίτου, σημαίνει ότι δεν δίνει δεκάρα ούτε για την ψυχολογία του παιδιού, ούτε για την πραγματική συνεπιμέλεια, που σημαίνει να μείνει το παιδί μακριά από τον καυγά των δύο πρώην συζύγων.

6. Η διάταξη επακριβώς: «Αποκλεισμός ή περιορισμός της επικοινωνίας είναι δυνατός μόνο για εξαιρετικά σοβαρούς λόγους, ιδίως όταν ο ένας γονέας με τον οποίο δεν διαμένει το τέκνο έχει καταδικαστεί αμετάκλητα για ενδοοικογενειακή βία ή για εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας ή εγκλήματα οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής». Είναι ανατριχιαστικό και μόνο να το σκεφτεί κανείς, ότι ένα παιδί που ο γονιός του το εκμεταλλεύτηκε σεξουαλικά θα περνάει το 1/3 του χρόνου του με αυτόν τον γονέα! Η επικοινωνία του παιδιού με τον γονέα, σε αυτές τις περιπτώσεις, θα έπρεπε να σταματά με την πιστοποίηση της καταγγελίας από αρμόδιο κοινωνικό λειτουργό ή αστυνομικό όργανο.

7. Στην πραγματικότητα το νομοσχέδιο ρυθμίζει πώς ο γονέας του 1/3 θα καθορίζει στο εξής τη ζωή του γονέα των 2/3 –αφού οι υποχρεώσεις δεν ορίζονται ως υποχρεώσεις προς το παιδί, αλλά ως υποχρεώσεις προς τον άλλο γονέα.

8. Και, δυστυχώς, υπάρχουν περιπτώσεις παιδιών που και οι δύο γονείς μπορεί να είναι εξίσου κακοποιητές, αλλά ποιος ασχολείται με το ποιος θα φροντίσει για αυτά, εδώ έχουμε να λύσουμε το πρόβλημα του κάθε κυρίου Ανδρικόπουλου…

9. Ο ενωσιακός Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (άρθρο 24) απαιτεί, όπως και η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, κάθε απόφαση δημόσιας αρχής ή ιδιωτικού οργανισμού σχετική με το παιδί, να προάγει το συμφέρον του (πρωταρχική σημασία πρέπει να δίνεται στο υπέρτατο συμφέρον του παιδιού), το παιδί να έχει τακτικές προσωπικές σχέσεις και επαφή με τους δύο γονείς, εκτός αν αυτό αντίκειται στο συμφέρον του, και να λαμβάνεται υπόψη η γνώμη του, ανάλογα με την ηλικία και την ωριμότητά του, σε κάθε ζήτημα που το αφορά.

10. Σε σύνοψη εδώ https://prin.gr/2021/02/κακοποίηση-παιδιών/

11. Τα στοιχεία στο κείμενο του Ευρωπαϊκού Δικτύου κατά της βίας που εξηγεί πόσο καταστροφικό είναι το νομοσχέδιο Τσιάρα για γυναίκες και παιδιά θύματα ενδοοικογενειακής βίας, βρίσκεται εδώ:https://isotitahome.files.wordpress.com/2021/03/ce95cebdceb4cebfcebfceb9cebacebfceb3ceb5cebdceb5ceb9ceb1cebaceae-ce92ceafceb1_ce9cceb5cf84ceb1cf81cf81cf8dceb8cebcceb9cf83ceb7-ce9fceb9cebacebfceb3ceb5cebdceb5ceb9ceb1cebacebfcf8d-ce94ce.pdf?fbclid=IwAR0VaRa3MhLlzKDlPCRTCVP8yFQp65PREK2eOgpKU1YXy98NDyXFW020VGw

12. Σημειωτέον ότι στην Ισπανία η «υποχρεωτική συνεπιμέλεια» δεν ισχύει σε όλη τη χώρα, αλλά σε κάποιες περιοχές (τοπικό δίκαιο). Η νομοθεσία του ισπανικού κράτους περιλαμβάνει την συνεπιμέλεια σαν μία από τις επιλογές μετά το διαζύγιο, μόνο εάν οι γονείς μπορούν να συμφωνήσουν για αυτή. Η τοπική κυβέρνηση της Αραγονίας είχε ψηφίσει το 2010 νόμο, σύμφωνα με τον οποίο τα δικαστήρια καλούνταν να εφαρμόζουν την υποχρεωτική συνεπιμέλεια (με πρωτοβουλία συντηρητικών κομμάτων).

Μετά από εννιά χρόνια εφαρμογής, το τοπικό κοινοβούλιο αναγκάστηκε τελικά να τροποποιήσει τη νομοθεσία: περιόρισε τη συνεπιμέλεια στις περιπτώσεις που υπάρχει συμφωνία των γονιών. Η αιτιολόγηση της τροπολογίας που ψηφίστηκε βασίστηκε στην ανάγκη για εξέταση κάθε περίπτωσης ξεχωριστά, με γνώμονα το όφελος του παιδιού, αλλά και τη συνεισφορά στη φροντίδα του από τους γονείς και πριν τη λύση του γάμου.

13. Αναλυτικά η υπόθεση εδώ:https://www.syntagmawatch.gr/trending-issues/epimeleia-kai-epikoinwnia-teknwn-kai-endooikogeneiaki-via/?fbclid=IwAR3TGCwGisoFZAIjRDQdgrXaVdAxoHiJlgiGlKli2Cp4zC-xQI74az47Xn8

14. Πληροφορίες από τον οργανισμό Kyra Franchetti Foundation.

15. Διαβάστε οπωσδήποτε αυτό το μικρό σημείωμα της Α. Δημητρακάκη

https://www.kar.org.gr/2021/01/09/ti-einai-i-alt-right-taktiki-kai-giati-mas-afora/

16. Βλ. και https://www.in.gr/2021/04/23/apopsi/dikaiomata-andron-oxi-eyxaristo/

17 .Οι ανακοινώσεις του κ. Μ. Ανδρικόπουλου, διαχειριστή της σελίδας fb «Δράση κατά της γονεϊκής

αποξένωσης» είναι ιδιαίτερα εύγλωττες.

18. Πολύ καλύτερα τα λέει η παρέμβαση της Αθηνάς Αθανασίου:

https://avmag.gr/135954/oikogeneiako-dikaio-quot-anagki-symperilipsis-tis-loatki-

goneikotitas-quot/

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *