Ο τίτλος αυτός, δίχως το ερωτηματικό, κοσμούσε το εξώφυλλο (καλτ) εφημερίδας το μακρινό 2017, τότε που η αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων πρότεινε να εφαρμοστεί ο νόμος και να χαρακτηριστούν ως αρχαιολογικοί χώροι οι περιοχές των αρχαίων Δήμων Ευωνύμου, Αλιμούντος και Αιξωνής, στο σημερινό Ελληνικό. Ο λόγος για αυτή την επίθεση ήταν ότι οι αρχαιότητες αυτές ενοχλούσαν την αντιπαροχή της Lamda Development. Οι πολεοδόμοι βεβαίως δεν είχαν πάρει θέση στο θέμα, αλλά τους έπαιρνε κι αυτούς η μπάλα ως «εχθρούς της ανάπτυξης», σύμφωνα με την ομαδοποίηση που εισήγαγε στον δημόσιο λόγο ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης.
Θυμήθηκα το πρωτοσέλιδο αυτό με αφορμή τις φωτογραφίες που κατέκλυσαν πρόσφατα τη δημοσιότητα από τη Σαντορίνη και τη Μήλο. Μήπως οι αρχαιολόγοι ευθύνονται που τα ξενοδοχεία και οι πισίνες κρέμονται σαν τα τσαμπιά στην Καλντέρα της Σαντορίνης, τόσο ώστε τώρα να αναρωτιούνται όλοι τι θα συμβεί στο νησί αν δεν εκτονωθεί σύντομα η τεκτονική δραστηριότητα; Ή μήπως οι πολεοδόμοι εισηγήθηκαν να καταστραφεί το μοναδικό ηφαιστειακό τοπίο στο Σαρακήνικο για να οικοδομηθεί πεντάστερο ξενοδοχείο;
Δυστυχώς η λεηλασία του φυσικού και του πολιτιστικού περιβάλλοντος είναι πανταχού παρούσα στη χώρα μας. Στους νόμους που ψηφίζονται στη Βουλή, όπως τον περιβαλλοντοκτόνο νόμο Χατζηδάκη, που ψήφισε το ίδιο υπουργείο Περιβάλλοντος που τώρα κλαίγεται για το πεντάστερο ξενοδοχείο στη Μήλο. Το ίδιο υπουργείο Περιβάλλοντος που έχει εισηγηθεί -διαχρονικά, με όλες τις κυβερνήσεις- νόμους εκ των υστέρων νομιμοποίησης αυθαιρέτων που δεν εξαιρούν ούτε τους αρχαιολογικούς χώρους ούτε τις περιοχές Natura. Το ίδιο υπουργείο που παρουσίασε ως «καινοτομία» την αυτόματη έγκριση οικοδομικής άδειας κι έτσι έφτασε επιχειρηματίας να «ξεμπαζώνει» στο Σαρακήνικο;
Είναι παρούσα στις προτεραιότητες που μπαίνουν από την κυβέρνηση και τους επιχειρηματικούς φορείς, όπου το πετράδι του στέμματος, ο τουρισμός, προηγείται ακόμη και των ζωών των ανθρώπων, πόσο μάλλον του οποιουδήποτε πολεοδομικού σχεδιασμού. Το είπε, άλλωστε, χαρακτηριστικά η Σία Κοσιώνη: «Η Σαντορίνη δεν είναι Αρκαλοχώρι». Στις ιεραρχήσεις των δημάρχων, που στην πλειονότητά τους πιέζουν με κάθε δυνατό τρόπο για τη διευκόλυνση τουριστικών «επενδύσεων» στον τόπο τους, ακόμη και σε προστατευόμενους βιότοπους, ακόμη και πάνω στον αιγιαλό. Πολύ περισσότερο από όσο πιέζουν για τη στελέχωση του τοπικού νοσοκομείου, την κατάσταση των σχολείων, την έλλειψη πολιτισμού ή την προστασία των βιότοπων στην περιοχή τους. Αλλωστε, τι να τον κάνεις τον βιότοπο αν δεν σου αποδίδει κέρδη;
Είναι παρούσα ακόμη και στην αλλαγή των αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας, άρα στη νομολογία της χώρας μας. Διάβαζα πρόσφατα την απόφαση για μεγάλη ξενοδοχειακή επένδυση στο Καλό Λιβάδι της Μυκόνου. Η επένδυση έχει περιβληθεί τον τύπο της «στρατηγικής». Δεν είναι παρά ακόμη ένα ξενοδοχείο, σε ένα νησί που υποφέρει από την (κυρίως παράνομη) υπερδόμηση. Τι κι αν ο ίδιος ο Δήμος Μυκόνου είχε προσφύγει στο Συμβούλιο; Οι ανώτεροι δικαστές του Συμβουλίου της Επικρατείας έκριναν ότι δεν είναι αντισυνταγματική η ιδιωτική πολεοδόμηση, ούτε είναι πρόβλημα να εγκρίνονται κι άλλες τουριστικές μονάδες σε περιοχές εκτός σχεδίου. Είναι για το καλό όλων μας!
Η προστασία των αρχαιοτήτων, η προστασία του τοπίου, ο πολεοδομικός σχεδιασμός και η προστασία της φύσης είναι δημόσια αγαθά. Μπορεί να μη φαίνονται τόσο άμεσα στην καθημερινότητα, όπως το νερό ή το ρεύμα, όμως, σε βάθος χρόνου, έχουν ιδιαίτερη επίδραση στη ζωή όλων μας. Η θυσία τους στον βωμό του κέρδους -στην κυβερνητική γλώσσα ονομάζεται «επενδύσεις»- αργά ή γρήγορα θα μας φέρει όλους αντιμέτωπους με τον φόβο της επιβίωσης. Η φύση εκδικείται. Και σε αυτό καλό είναι να ακούμε και τους αρχαιολόγους και τους πολεοδόμους και τους περιβαλλοντολόγους. Κάτι χρήσιμο έχουν να μας πουν.
Στήλη Ελεύθερη Κατάδυση, Εφημερίδα των Συντακτών 14.2.2025
https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/463141_arhaiologoi-kai-poleodomoi-kybernoyn-ti-hora