Τέσσερα σημεία για τις αναστηλώσεις μνημείων (από καρδιάς)

ΑΠΟ ΚΑΡΔΙΑΣ…

Όταν έκανα το μεταπτυχιακό μου στην ανάδειξη-αναστήλωση μνημείων, κατάλαβα τέσσερα πράγματα για τις επεμβάσεις στα μνημεία:

Το πρώτο είναι ότι, αν υπάρχει καλή θέληση, όλα μπορούν να δικαιολογηθούν. Ειδικά αν είσαι με το μέρος της εξουσίας. Αυτό ήταν μια χρήσιμη γνώση που αποκόμισα ακούγοντας αγαπητό μου καθηγητή αρχαιολογίας να λέει, σε μια άλλη μεγάλη τότε αντιπαράθεση, ότι το κωπηλατοδρόμιο του Μαραθώνα επαναφέρει στο Μαραθώνα το υγρό στοιχείο που υπήρχε στην εποχή της Μάχης (βζζζζζζ, ντόιγκ!). Εν ολίγοις, χωρεί πολύς συνδικαλισμός που βαφτίζεται επιστημονική συζήτηση…

Το δεύτερο είναι ότι με βάση τις (άψογες) αρχές της Χάρτας της Βενετίας, μπορείς να κάνεις ένα μνημείο να μοιάζει με τσίρκο, και όλο να είναι by the book! Με αρχή την αναστρεψιμότητα, το διαχωρισμό νέου-παλιού υλικού, την επιστημονικότητα, μπορείς να αναστηλώσεις ένα αρχαίο θέατρο με τρόπο που να μη βλέπεται, ή να στρώσεις διαδρόμους στην Ακρόπολη, στη στάθμη του 5ου αιώνα, που να είναι αναστρέψιμοι, με ειδικό κονίαμα, και όμως να μοιάζουν σαν να κουβάλησες το Μεγάλο Περίπατο του Μπακογιάννη από την Όλγας στα Προπύλαια της Ακρόπολης (όταν θα μπει και η χρωματική διαφορά με το ροζ-γκρι, για να σημαίνεται η πομπή την Παναθηναίων, θα τα ξαναπούμε…). Το να επαναφέρεις τη στάθμη του 5ου αιώνα, αν αυτό είναι χρήσιμο ή/και επιθυμητό στη σημερινή μορφή του Βράχου, είναι μια παρέμβαση που θα πρεπε να συζητηθεί χωριστά και όχι με το πρόσχημα της διαδρομής ΑμεA (που δεν είναι καν διαδρομές ΑμεA, όπως παραδέχτηκε πλέον και η ίδια η Υπουργός, αλλά δρόμοι για όλους τους τουρίστες και για μηχανήματα!).

Το τρίτο είναι ότι το μόνο που μπορεί να σώσει τα μνημεία (από μας τους ίδιους) είναι η ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΤΗΤΑ. Τώρα θα γενικεύσω αλλά δεν πειράζει: ο αρχιτέκτονας πάντα θα θέλει να αφήσει ένα αποτύπωμά του στην εικόνα του μνημείου, όποιο κι αν είναι αυτό, ο πολιτικός μηχανικός θα θέλει πάντα να θωρακίσει από σεισμό με κάτι γκουμούτσες και σενάζια από τσιμέντο, και ο αρχαιολόγος θα προτιμά τη μορφή του ερειπίου και τις λιγότερες δυνατές επεμβάσεις. Δεν το λέω για κακό: αυτό εδράζεται στις εγκύκλιες σπουδές μας. Κακό είναι αν οι επεμβάσεις στο μνημείο γίνονται με την οπτική ενός από τους τρεις (και γενικώς το ενός είναι λάθος…). Αν κάθονται όλοι μαζί στο ίδιο τραπέζι και κάνουν το μπρα-ντε-φερ που χρειάζεται, τότε μόνο μπορεί να βγει κάτι που δεν θα εκφράζει την αισθητική ή το ιδεολογικό φορτίο του ενός -κι αυτό είναι καλό αν θέλουμε να κάνουμε επέμβαση σε μνημείο κι όχι να αφήσουμε το αποτύπωμά μας στο μνημείο (σημ: το προσωπικό μας αποτύπωμα, γιατί το αποτύπωμα της εποχής μας θα το αφήσουμε ούτως ή άλλως). Κι όπως ένας αρχαιολόγος δεν πρέπει να χρονολογεί μια ανασκαφή με βάση αυτό που θα ήθελε να βρει -γιατί αυτό επίσης είναι μια καταστροφή- έτσι κι ένας αρχιτέκτονας δεν μπορεί να αναστηλώνει ένα μνημείο με γνώμονα το “πώς θα ήθελε να το δει” -γιατί όσο αναστρέψιμη κι αν είναι η επέμβαση, κι αυτό είναι μια καταστροφή.

Το τέταρτο που κατάλαβα, και είναι πολύ σοβαρό είναι ότι η ενασχόληση με τα μνημεία απαιτεί καταρχάς ταπεινότητα. Απαιτεί να έχεις την αίσθηση ότι τα μνημεία ήταν εκεί πριν από σένα και θα είναι μετά από σένα. Ότι δεν είναι υπόθεση μιας ζωής μόνο, είναι υπόθεση πολλών γενεών μετά από σένα. Άρα; Άρα θες να σεβαστείς αυτή την ιστορία και δεν έχεις πρόθεση να αφήσεις το δικό σου αποτύπωμα πάνω στο μνημείο, όσο σπουδαίο κι αν θεωρείς τον εαυτό σου! Άρα ότι, πριν από κάθε επέμβαση σε ένα μνημείο, ειδικά σε ένα κορυφαίο μνημείο, θες τη γνώμη πολλών, πάρα πολλών. Κάποτε για την αποκατάσταση των μνημείων της Ακρόπολης γίνονταν διεθνή συνέδρια ΠΡΙΝ αποφασιστούν οι παρεμβάσεις (βλ. στη φωτογραφία περασμένα μεγαλεία και διηγώντας τα να κλαις…).

Μπορεί να είναι εικόνα πανωφόρια και κείμενο που λέει "ΛΙΕΘΝΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΙΟΥ ΕΡΕΧΘΕΙΟΥ INTERNATIONAL MEETING ON THE PRESERVATION OF THE ERECHTHEION ΑΘΗΝΑ Athens, 0 Δεκεμβρίου 1977 0 December 1977 YHO ΤΗΝ ΑΙΓΙΔΑ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ UNESCO Sponsored by the Greck Ministry al Culture and Science and UNESCO"

Ακόμη ανατρέχουμε σε εκείνες τις επιστημονικές συζητήσεις -μετά ήρθαν οι βιασύνες, τα “ιερά τέρατα” στα οποία δεν κάνουμε κριτική ό,τι κι αν κάνουν, οι χορηγοί που θέλουν να δουν το έργο στην ώρα που θέλουν και ο πολιτικός χρόνος επιβάλλεται σιγά σιγά πάνω στον αρχαιολογικό χρόνο, με θύμα τελικά τα μνημεία…Να πω δε ότι και μετά από την όποια επέμβαση, και πάλι συνεχίζεις να αναρωτιέσαι για χρόνια αν το έκανες σωστά, αν πρέπει κάτι να διορθώσεις, ακούς την κριτική από την επιστημονική κοινότητα και από τους επισκέπτες του χώρου, δεν τους χλευάζεις “επειδή δεν ξέρουν”, γιατί πρώτα από όλα, την όποια επέμβαση την κάνεις εξ ονόματος όλων αυτών που “δεν ξέρουν”. Ε σε αυτό, ένας άλλος αγαπημένος μου καθηγητής αρχιτεκτονικής δεν τα πάει καθόλου, μα καθόλου καλά.

Και υπάρχει και κάτι που το έμαθα στην πορεία μου, μετά το μεταπτυχιακό: ο δημόσιος διάλογος για τα μνημεία, ειδικών και μη ειδικών, υπήρχε πάντα και βοηθάει πάρα μα πάρα πολυ! Ένα απλό παράδειγμα είναι οι αρχαιότητες του μετρό της Θεσσαλονίκης. Μέχρι το τέλος του 2012, οπότε και ανοίξαμε δημόσια το θέμα του τι βρέθηκε στη Βενιζέλου, είχαν προλάβει να ξεπατώσουν εν κρυπτώ πολλά κυβικά σημαντικών αρχαιοτήτων, είχαν επιλέξει λύσεις αταίριαστες με κάθε διεθνή πρακτική (πχ εγκιβωτισμός), είχαν αποδομήσει και μεταφέρει 70 μ του decumanus maximus από το σταθμό Αγίας Σοφίας, κι όλα αυτά γιατί “δεν υπήρχε άλλη λύση για το τεχνικό έργο”, όπως έλεγαν στους αρμόδιους αρχαιολόγους και στο ΚΑΣ. Δεν προλάβαμε όχι να τα σώσουμε, ούτε να συζητήσουμε την τύχη τους. Όταν το 2012 το θέμα άνοιξε στον κόσμο και ξεκίνησε η πίεση, τόσο από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα, όσο και από τον κόσμο “που δεν ξέρει”, τότε μια χαρά τεχνική λύση βρέθηκε για να παραμείνουν οι αρχαιότητες μέσα στο σταθμό! (Άλλο θέμα είναι αν τώρα οι πρωταγωνιστές του τότε Ζέρβας, Μενδώνη, Σιμόπουλος, θέλουν να πάρουν την εκδίκησή τους από τα αρχαία της Βενιζέλου, λέγοντας ψέματα ότι η τεχνική λύση δεν είναι εφικτή…).

Οπότε ναι, αν έχουμε λίγη ταπεινότητα, αν καταλαβαίνουμε το μπόι μας και το μπόι των μνημείων που αγαθή τύχη και σκληρή δουλειά μας έφεραν να προστατεύουμε, τότε δεν έχουμε το αλάθητο του Πάπα και κάνουμε διάλογο με όλη την επιστημονική κοινότητα και κάθε άνθρωπο που λέει μια λογική γνώμη, επίσης. Γιατί αυτό σώζει και εμάς και τα μνημεία από βέβαιες πατάτες. By the book, αλλά πατάτες.

(Τα παραπάνω αφορούν την επιστημονική συζήτηση και στάση για το θέμα. Η στάση των πολιτικών ηγεσιών είναι τελείως άλλο θέμα, υπάγεται σε άλλες προτεραιότητες και συνδέεται με το παραπάνω στο βαθμό που οι επιστήμονες επιλέγουν ή όχι να ακολουθήσουν τις προτεραιότητες που επιβάλλει η πολιτική ηγεσία. Όπως τώρα καλή ώρα, να δώσουν επιστημονικό μανδύα στην προσχηματική επίκληση των Αμεα για να γίνει μια μείζων παρέμβαση στον Βράχο της Ακρόπολης σε χρόνο που εξυπηρετεί μόνο τους χορηγούς και τους πολιτικούς. Χαρακτηριστική η απόφαση που πήρε το ΚΑΣ και την παραθέτω εδώ)

(ανάρτηση στο facebook)

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *